Cijfer: 7
” Een mens is God als hij droomt, maar een bedelaar als hij denkt.”
De vraag is: droomt Osewoudt of zijn zijn gedachten verbonden met de werkelijkheid?
Henri Osewoudt is de protagonist in De donkere kamer van Damokles. Osewoudt zelf en zijn omgeving hebben bepaald niet echt een hoge pet op van hem. Hij is het kind van een vrouw die haar man heeft vermoord en daarna in een gesticht is beland. Dat kan natuurlijk niets goeds betekenen voor het welzijn van Osewoudt. Daarnaast heeft hij zijn uiterlijk niet mee: hij ziet er uit als een meisje en heeft geen enkele vorm van baardgroei. Hij heeft geen studie afgerond en hij trouwt met zijn zeven jaar oudere nicht. Op zijn achttiende neemt hij de sigarenwinkel van zijn ouders over en een weinig inspirerend leven staat hem te wachten. Totdat er op een dag een luitenant de winkel binnenkomt die als twee druppels water op Osewoudt lijkt. De luitenant geeft hem opdracht zijn militaire kleding te verstoppen, zodat hij kan vluchten voor de Duitsers. Vanaf dat moment wordt Osewoudt betrokken bij het verzet door Dorbeck, de mysterieuze man die zoveel op hem lijkt.
De donkere kamer van Damokles is een onmisbaar werk binnen het Nederlandse literaire landschap. Het boek staat op de vijfde plaats in de Nederlandse canon van literaire werken. W.F. Hermans is overigens ook de enige schrijver die tweemaal een plaats in de top tien inneemt.
Dat letterkundigen De donkere kamer hoog in het vaandel hebben staan, is hen niet aan te rekenen. Het boek is niet in één keer uitgelezen en zal bij herhaald lezen steeds nieuwe inzichten bieden. Een boek dat de ervaren lezer meerdere malen weet te vermaken, is zijn geld meer dan waard. Maar hoe zit het met de gemiddelde lezer, zoals ik? Hoeveel leesplezier kan ik in De donkere kamer vinden?
Het eerste dat opvalt is het recht-door-zee taalgebruik van Hermans. Het kost weinig moeite om het verhaal te volgen en daar in mee te gaan. In het hele boek waren er drie woorden die ik moest opzoeken: lorgnet, panopticum en hovaardig. Dat maakt het boek toegankelijk voor verschillende leesniveaus. Maar voor hen die wellicht niet verder kijken dan het oppervlak zal het boek vermoedelijk snel vervelen. Er zitten hier en daar wat spannende fragmenten in en het thema oorlog hint naar sensatie, maar dat valt tegen. Met name op een derde van het verhaal, is het voor de snel verveelde lezer misschien zware opgave om de aandacht er bij te houden.
Voor wie graag verder kijkt dan zijn neus lang is, is De donkere kamer een intrigerend boek. Er zijn verschillende verhalen te ontdekken en het is geheel aan de lezer om te bepalen welke verhalen gevonden zullen worden. Mij interesseerde met name de vraag wat nu de waarheid is. Wat is echt gebeurd en wat niet? Andere interessante thema’s zijn de oorlog en het verzet, seksualiteit en intertekstualiteit.
Met name het laatste thema is lastig te bevatten wanneer je het de ware mythe van Damocles niet kent. Het is dan ook aan te raden om voor of na het lezen van De donkere kamer die mythe eens raad te plegen, want ik denk dat het tot een hoop ‘ooh’s en’ aahs’ zal leiden.
Grappig om bij mezelf te merken was dat ik de titel lange tijd letterlijk heb genomen. Het is opmerkelijk dat kamers en ruimten een belangrijke rol spelen in het verhaal. Osewoudt bevindt zich dikwijls in een andere kamer. En steeds dacht ik: ‘is dit nu de donkere kamer van Damokles?’ Naderhand vind ik de titel misschien nog het beste van het boek, omdat het alles samenvat wat dit boek is: een raadsel.
Uiteindelijk hangt het van de lezer af hoe De donkere kamer wordt gelezen. Wat interesseert de lezer en is hij optimistisch, pessimistisch, realistisch of hoopvol ingesteld? De hoopvolle lezer zal een ander verhaal navertellen dan de realistische lezer. Dat geldt misschien wel voor elk boek, maar met name bij dit boek zal het tot geheel verschillende interpretaties leiden.
Ik heb niet het idee dat ik volledig tot de donkere kamer ben binnengedrongen, maar Osewoudt heeft zeker een plek veroverd in mijn bovenkamer.
Ongezouten rapen 