Dit zijn de namen – Tommy Wieringa

Cijfer: 5,5

Tommy Wieringa. Collega’s hebben hun mening al klaar: ‘knappe man, enorme klootzak, arrogant.’ Maar vriend en vijand beamen dat de man van wanten weet met woorden.

De 53-jarige Pontus beg voelt zich net zo verlept als de stad waarin hij woont: Michailopol. Om de teloorgang van de stad te voorkomen probeert Beg in zijn baan als politiecommissaris de orde te bewaken. Naast zijn werk heeft niets betekenis voor Beg; zijn grote liefde heeft hem ooit verlaten en sindsdien woont hij alleen vergezeld door de nodige lichamelijke kwaaltjes. Het enige lichtpuntje in zijn bestaan lijkt de maandelijkse vrijpartij met zijn schoonmaakster Zita. Maar als Beg zich plotseling een Jiddisch liedje uit zijn jeugd herinnert, komt hij zijn verscholen Joodse identiteit op het spoor. Samen met rabbijn Zalman Eder, de laatste jood in de stad, gaat Beg op zoek naar het geloof. Paralel aan de persoonlijke zoektocht van Beg  zwerft een groep vluchtelingen over de nabijgelegen steppe op zoek naar het beloofde land. Ze lopen al maanden zonder ook maar enig teken van leven tegen te komen. Honger, dorst en waanzin maken deelgenoot uit van de groep en de dood wordt zowel gevreesd als verwelkomd.

Tommy Wieringa is reeds overladen met prestigieuze prijzen en complimenten van vooraanstaande critici. Hij mag zelfs een heus televisieprogramma presenteren gebaseerd op Dit zijn de namen getiteld De grens. Het boek zelf staat ook al maanden in de top-10. Reden genoeg om bij voorbaat al van dit boek te houden, zou je zeggen.

Meesterlijk poëtisch
Alhoewel ik Wieringa’s eerder verschenen romans niet heb gelezen, is de lofzang over diens taalgebruik mij niet ontgaan. En inderdaad, de manier waarop Wieringa zijn woorden kiest en rangschikt getuigt van een meesterlijk poëtisch taalgevoel. Beeldspraak en van diep opgedoken vergelijkingen zijn eerder regel dan uitzondering: “Het ondervoedde lichaam kannibaliseert zichzelf, het eet zijn eigen spieren op.” “Zijn leven lang sloeg hij vliegen weg van zijn gezicht, zijn handen, zijn enkels, maar dan, op een dag, eindigden ze eindelijk het lichaam toe waarvan ze al zolang hadden voorgeproefd.” Maar vaak ook zorgt de beeldspraak voor te veel vertraging en verveling, waardoor de zin om te lezen afneemt. Het is geen boek dat voor het slapen gaan vanaf mijn nachtkastje naar me lonkt.

Geloof
Je hoeft geen literair wonder te zijn om de vele parabelen die dit verhaal rijk is, te kunnen ontdekken. De parabelen begrijpen is een tweede. Het geloof speelt een overheersende rol in Dit zijn de namen. Alles lijkt wel teruggevoerd te kunnen worden naar de Bijbel, de Thora of een ander religieus werk. Het is een teleurstelling, voor iemand die werkelijk nog nooit een heilig boek heeft opengeslagen, om te ontdekken dat alles in verband staat met bestaande verhalen die gebaseerd zijn op een leugen. Wanneer je deze verhalen niet kent, dan baal je als lezer van je eigen tekortkoming. Ik ben benieuwd naar de bedoeling van Wieringa. Is dit een verkenning van de weg naar het geloof of steekt hij er stiekem de draak mee?

Wieringa voert een aantal subplotten op die in de loop van het verhaal zomaar verdwijnen. Op die manier creëert hij een hoop open plekken of losse eindjes. Hoe zit het nu met het Jood-zijn van Beg? Hoe loopt het af met Zita? De mate waarop Wieringa aandacht aan deze subplotten besteedt wekt een verwachting op bij de lezer die nimmer wordt ingelost. In sommige gevallen is dat jammer.

Claustrofobisch
Uiteindelijk vind ik de setting en de sfeer van Dit zijn de namen het sterkste onderdeel van dit boek. Michailopol is een fictieve stad, maar is een mengelmoes van alle wereldse culturen en gebruiken die we kennen. Daarnaast weet Wieringa een perfect claustrofobisch klimaat te creëren. Mensen en uit alle winstreken komen voor in het verhaal. Ook de namen van de hoofdpersonen zijn doordacht gekozen. Pontus is een Scandinavische naam en betekent ‘de zee’, Zita is Italiaans en betekent ‘jonge vrouw’. De karakters zijn duister en met name de zwervers roepen een unheimlich gevoel op.

Eindoordeel
Dit zijn de namen is een literair hoogstandje waar Wieringa terecht voor op het erepodium mag staan. Taalkundig gezien is het boek een genietbare vrijetijdsbesteding, maar het verleidt de lezer niet. Het boek zit me eerder dicht op de huid dan dat het me tot op het bot weet te raken.

Op 16 maart ga ik een lezing van Wieringa bijwonen. Ik ben benieuwd of dat nieuw licht werpt op mijn leeservaring.